Seksuologie

De bekkenbodem bestaat uit spieren en banden die de onderzijde van het bekken afsluiten. In deze spieren bevinden zich openingen voor de plasbuis, de vagina en de endeldarm. Ook lopen er bloedvaten en zenuwen door de bekkenbodem heen.

Overzicht bekkenbodemspieren van bovenaf gezien, met opening voor plasbuis en endeldarm

Ruimte voor vaginaholte

Voor de operatie wordt er ruimte gemaakt in de kringspier rondom de opening voor de plasbuis, zodat vlak achter de plasbuis de vaginaholte kan worden gemaakt. De kringspier komt dus ook in de vaginaholte te liggen.

Onderaan het bekken bevinden zich de zitbotjes. De afstand tussen de zitbotjes bepaalt mede de ruimte (diameter) in de vaginale holte.

De bekkenbodemspieren kunnen zowel bewust als onbewust worden aangespannen of ontspannen. Het kan zijn dat u de bekkenbodemspieren (onbewust) te veel aanspant of dat u ze niet op het juiste moment kunt ontspannen. Daardoor kunnen de openingen van plasbuis, vagina en anus vernauwen. Dit kan komen door stress, te lang/te vaak plas of ontlasting ophouden, schaam-/negatieve gevoelens over het genitaal, of een negatieve seksuele ervaring.

Een gespannen bekkenbodem kan leiden tot:

• Pijnklachten
• Problemen met plassen en ontlasten
• Problemen met dilateren
• Problemen met seks

Een ontspannen bekkenbodem zorgt juist voor:

• Goede doorbloeding, dat bevorderd de genezing van de wonden
• Meer ruimte bij het dilateren
• Beter kunnen uitplassen en een gemakkelijkere stoelgang

Het is dus belangrijk dat u een goede beheersing van de bekkenbodemspieren heeft. Dat kunt u trainen, want het gaat niet altijd vanzelf; deze spieren spannen en ontspannen immers vaak ook onbewust. Heeft u last van gespannen bekkenbodemspieren? Dan kan de bekkenfysiotherapeut u behandelen.

Voor de operatie

Het is raadzaam om in de periode voor de operatie op consult te gaan bij de bekkenfysiotherapeut van het Genderteam. Deze gaat na of u voldoende controle heeft over uw bekkenbodemspieren en of er problemen zijn met plassen, ontlasten of seksuele activiteiten. Zo nodig krijgt u een vervolgbehandeling om uw bekkenbodemspieren te trainen.

Na de operatie

Bij de eerste controleafspraak na de operatie neemt u de dilatatieset mee. Onder begeleiding van de bekkenfysiotherapeut oefent u het dilateren. Mocht u in de periode na de operatie problemen krijgen met dilateren, plassen of ontlasten, kunt u een vervolgbehandeling krijgen van de bekkenfysiotherapeut van het Genderteam of een bekkenfysiotherapeut in uw regio. Dat kan zonder verwijzing.

Oefenen met, en praten over, dit intieme gebied vereist openheid en vertrouwen in een veilige setting. De bekkenfysiotherapeut is zich hiervan bewust. U krijgt alle ruimte en tijd om dat vertrouwen te ervaren. Het is van belang dat u openstaat voor informatie en adviezen.

U dient zelf een dilatatieset aan te schaffen en mee te nemen naar het ziekenhuis als u de vaginaplastiek ondergaat. Op het moment van schrijven raden wij de onderstaande sets aan. U bent echter vrij om een andere set aan te schaffen (we adviseren u desgevraagd).

Dilatatieset van kunststof

Dilatatieset van siliconen

Om soepel te kunnen dilateren heeft u glijmiddel nodig. Wij adviseren u om te kiezen voor een siliconen-vrij en geurloos product, bijvoorbeeld amandelolie of glijmiddel op waterbasis (zoals KY-gel). Ook is het handig om een spiegel aan te schaffen die u tussen uw benen kunt zetten, zodat u goed kunt zien hoe/waar u moet dilateren.

Dagelijkse routine en mindset

Probeer het dilateren te zien als een dagelijkse routine, zodat u er niet zo tegenop hoeft te zien. Blijf positief denken, u doet het voor een goed resultaat. U zult merken dat u gemakkelijker dilateert naarmate u zich gemakkelijker ontspant. Probeer reëel te zijn in uw verwachtingen en gun uzelf de tijd voor een optimaal herstel.

Ontspannen omgeving

Zorg voor een comfortabele, ontspannen omgeving met een aangename temperatuur waar u niet gestoord kunt worden. Leg alles van tevoren klaar zodat de benodigdheden binnen handbereik liggen. Zie hieronder de checklist voor de spullen die u nodig heeft tijdens het dilateren.

Checklist voor tijdens het dilateren

• Dilatatieset
• Glijmiddel op waterbasis of amandelolie (verkrijgbaar bij de drogist)
• Extra kussens om uw benen te ondersteunen tijdens het dilateren.
• Spiegel met standaard/op voet (minimaal 10 cm in doorsnede)
• Paracetamol
• Desinfecterende Hand zeep
• Extra handdoeken en schoon beddengoed

Tijd

Neem ruim de tijd om te dilateren; een half uur per keer. Gehaast zijn werkt niet.

Naar het toilet

Ga voor het dilateren naar het toilet. Het dilateren gaat gemakkelijker als uw blaas en darm geleegd zijn. Ontspan uw lichaam zo goed mogelijk.

Houding tijdens dilateren

• Ga op uw rug liggen met kussens onder uw hoofd en schouders, zodat u eigenlijk half zit.
• Het is belangrijk dat uw hoofd gesteund tegen de kussens kan rusten (als het hoofd is opgetild, zijn de buikspieren ook aangespannen en dan kan de bekkenbodem niet goed ontspannen.)
• Til het bekken op van het bed, kantel het achterover door buik- en bilspieren aan te spannen, leg het bekken weer neer en ontspan. U zult merken dat uw onderrug nu vlakker op het bed ligt.
• Plaats uw benen in ‘kikkerstand’: trek ze iets op en laat ze rustig naar buiten vallen. Leg eventueel aan de buitenzijde van de knieën kussens of een opgerold badlaken waar de benen ontspannen op kunnen rusten.
• Plaats een spiegel tussen de benen ter hoogte van de knieën. Adem vervolgens eerst een aantal keer rustig diep in door de neus en uit door de mond.

Stappenplan voor dilateren

1. Bent u naar het toilet geweest en heeft u alle benodigdheden bij de hand? Ga dan in de juiste houding liggen, ontspan en breng met uw vinger wat glijmiddel aan rondom de vaginaopening.
2. Concentreer u daarna op een rustige buikademhaling zodat uw bekkenbodemspieren ontspannen.
3. De dilatator-maat waarmee u start, smeert u in met glijmiddel of amandelolie. Vervolgens plaatst u de dilatator in een hoek van 45 graden tegen de ingang van de vagina. Laat uw hoofd weer op het kussen rusten en haal diep adem.
4. Breng nu de dilatator met lichte druk en kleine draaiende bewegingen rustig naar binnen. Gaat dat moeilijk? Probeer dan bewust de bekkenbodemspieren te ontspannen. Als het daarna nog steeds moeizaam gaat, kunt u kortdurend en licht persen: dat geeft iets meer ruimte. Let op: niet hard of langdurig persen, dat werkt averechts!

Als u voelt dat u ergens gaat aanspannen, probeer deze spanning dan eerst weer los te laten voordat u verder gaat. Adem weer een paar keer rustig en diep in en uit, en probeer bij iedere inademing wat dieper te komen.

Gaat het dilateren makkelijk? Dan verwijdert u de dilatator na enkele minuten en brengt u een grotere maat in. Volg dezelfde procedure totdat u de voor u grootst haalbare maat in heeft gebracht. Blijf druk geven op de dilatator en breng deze zo diep mogelijk in. In totaal dilateert u per keer 30 minuten.

Dilateren na penisinversie vaginaplastiek

Dilateren na een penisinversie vaginaplastiek gaat vooral om het behoud van de diepte en diameter van de vagina. Het is bijna altijd mogelijk om met maat 2 van de dilatatieset te starten. Nadat u de dilatator heeft ingebracht, houdt u deze gedurende 30 minuten onder druk. U kunt de dilatator ook af en toe wat rondbewegen, als u hem maar onder druk houdt. U mag de druk voelen, maar het mag geen pijn doen.

Ook kan het helpen om met de gehele dilatator lichte druk te geven op de achterwand van de vagina. Hier is het iets elastischer waardoor het inbrengen gemakkelijker gaat. Dit doet u door uw duim bovenop de dilatator te plaatsen en deze in zijn geheel rustig naar beneden te drukken. De dilatator mag geen ‘kiep beweging’ maken.

Dilateren na een darm-vaginaplastiek

Dilateren na een darm-vaginaplastiek gaat vooral om de overgang tussen huid en darm voldoende wijd en soepel te houden. U start met maat 1 of 2 van de dilatatieset. Breng de dilatator net voorbij de overgang van penishuid en de darm, en maak een draaiende/ roerende beweging. Daardoor rekt u de overgang op.

Spoelen na het dilateren

Spoel de vagina na het dilateren goed schoon, zodat er geen glijmiddel achterblijft. Lees meer onder ‘schoonmaken en spoelen’.

Dilatatieset reinigen

Maak de dilatatieset na afloop zorgvuldig schoon met water en desinfecterende zeep. Spoel alle delen goed af en maak ze droog met een schone handdoek of tissues.

De verpleegkundige heeft u tijdens uw ziekenhuisverblijf geleerd hoe u de vagina moet spoelen. Dit heeft u ook een aantal malen geoefend. U spoelt inwendig en uitwendig.

Uitwendig (wond spoelen)

Zolang de wonden nog niet zijn genezen, spoelt u het genitale gebied tweemaal per dag uitwendig met de douchekop. Naar wens kunt u na elk toiletbezoek uitwendig spoelen. Na het spoelen dept u het genitale gebied droog met een schone handdoek.

Inwendig (vagina spoelen)

Als u amandelolie gebruikt bij het dilateren of penetratieve seks, hoeft u dit niet uit te spoelen. Wel moet u zich het spoelschema aanhouden.
Glijmiddel op waterbasis moet u wel uitspoelen. Gebruik in dat geval (indien mogelijk) glijmiddel op de dag dat u toch al uw vagina moet spoelen volgens het spoelschema: u hoeft dan niet extra te spoelen.

Spoelen doet u met een Betadine-oplossing: u mengt 2 druppels Betadine met 100ml kraanwater. Vul daarna de spuit met de Betadine oplossing en draai de katheter op de spuit. Breng de katheter zo diep mogelijk in de vagina en druk de spuit leeg. Herhaal dit totdat het water schoon (helder) terugkomt. U kunt dit staand of liggend doen.

Zodra de Betadine op is (na 3-4 weken), gaat u over op kraanwater. In het schema hieronder ziet u hoe vaak u moet spoelen.

Hieronder vindt u het schema voor het dilateren en spoelen na een vaginaplastiek operatie.

Dilatatieschema

Spoelschema vaginaplastiek (penisinversie & darmvagina)

Wanneer de wonden genezen zijn kan worden gestart met afbouwen tenzij de arts anders adviseert.

Niet iedereen vindt het dilateren even makkelijk. Pijndrempels variëren per persoon. Stop in ieder geval niet met dilateren. Probeer zorgen en twijfels los te laten, heb geduld en vertrouwen. Dilateer liever een keertje extra met een kleinere maat, dan dat u helemaal stopt.

Lukt het ondanks alle bovenstaande tips niet om te dilateren, neem dan altijd contact met ons op. Dan kunnen we een afspraak bij de bekkenfysiotherapeut voor u inplannen, die u met adviezen en instructies bij zal staan.

De eerste weken na de operatie kan er bij het dilateren bloed vrijkomen. U kunt dan doorgaan met dilateren. Ook als er wonden aan de buitenkant van de vagina ontstaan, kunt u, met beleid, dilateren. Gaat het even niet soepel? Zorg dan eerst voor een goede ontspanning van de bekkenbodemspieren.

Als u na ontslag vragen heeft die te maken hebben met uw operatie, kunt u bellen met de polikliniek plastische chirurgie (overdag) of het centrale nummer van locatie VUmc: 020 - 444 44 44. De telefonist kan dan contact leggen met de physician assistant of dienstdoende plastisch chirurg.

Kennis- en Zorgcentrum Genderdysforie

Telefoon: 020 - 444 05 42 (op werkdagen van 09.00-12.00 en 13.00-16.00)
Fax: 020-444 52 54
E-mail: genderteam-poli@amsterdamumc.nl

Plastische, reconstructieve en handchirurgie

Telefoon polikliniek: 020-444 98 00 (werkdagen 08.30-12.15 en 12.45-16.30)
Telefoon opnameplanning gender: 020-444 23 10 (werkdagen 09.00-10.30)

Bent u bij ons in behandeling dan kunt u ook een bericht sturen via het patiëntenportaal Mijn Dossier.