Genderdysforie

Welke opties u heeft, hangt af van uw wensen en mogelijkheden én van uw eventuele partner.

Wilt u graag een biologisch kind, dan zijn er drie manieren om uw vruchtbaarheid (fertiliteit) te beschermen en daarmee uw kans op biologisch ouderschap te vergroten:

1. Het (tijdelijk) behouden van de geslachtsorganen (baarmoeder, eierstokken en vagina);
2. Het invriezen van eicellen (= eicelvitrificatie) of invriezen van embryo's;
3. Het invriezen van eierstokweefsel (= cortexpreservatie).

1=vagina 2=baarmoeder 3=eileiders 4=eierstokken

Zolang u twijfelt over uw kinderwens, geeft het behouden van baarmoeder, eierstokken en vagina u de beste kans op het behoud van vruchtbaarheid. Toch is die keuze niet voor iedereen geschikt; de dysforie betreft vaak juist deze organen. Dat is voor iedereen weer anders; u maakt daarin een persoonlijke afweging.

Behoud van de baarmoeder

Heeft u niet alleen een kinderwens, maar ook een draagwens? Dat kan zolang u uw baarmoeder en vagina behoudt. Voor het dragen van een kind heeft u beide organen nodig.

Weet u nog niet welke keuze u gaat maken? Later kan ook nog. Hoewel er nog niet veel bekend is over de langetermijneffecten van het gebruik van testosteron op de baarmoeder, zijn alle onderzoeken tot nu toe geruststellend.

Behoud van de eierstokken

Uw eicellen zijn opgeslagen in uw eierstokken. Zolang u uw eierstokken heeft, blijft dus de mogelijkheid bestaan om een biologisch kind te krijgen. De eicellen kunnen dan in de toekomst nog worden uitgenomen (zie kopje ‘Invriezen van eicellen’).

Kiest u voor behoud van eierstokken, dan kunt u toch gewoon doorgaan met testosteron. Voor zover nu bekend is, heeft de testosteron namelijk geen schadelijke invloed op eicellen. Wél moet u tijdelijk stoppen met testosteron op het moment dat u besluit eicellen te laten invriezen.
Over het effect van testosteron op eicellen op de lange termijn is nog niet zoveel bekend; onderzoeksresultaten zijn tot nu toe geruststellend.

Behoud van vagina

Het behoud van zowel de eierstokken als de vagina is niet noodzakelijk voor de vruchtbaarheid. Toch vergroot het wel de kans. Kiest u ervoor om de vagina te verwijderen, dan zijn de eierstokken alleen nog via de buik te bereiken en dat verkleint de kans op vruchtbaarheid. Het maakt de eicelcontrole en eicelpunctie moeilijker, er zijn meer risico’s en er worden doorgaans minder eicellen gevonden. Als u ervoor kiest om de vagina te behouden, dan kan de eicelgroei relatief gemakkelijk worden gecontroleerd en is de punctie (het uitnemen van eicellen) eenvoudiger en beter.

Er zijn verschillende momenten waarop u kunt besluiten om eicellen te laten invriezen:

1. Voor de start van de testosteronbehandeling;
2. In een later stadium, bijvoorbeeld als u de eicellen daadwerkelijk wilt gaan gebruiken;
3. Voor de operatie om de eierstokken te verwijderen.

Voor het tweede en derde moment geldt: u moet voorafgaand drie maanden stoppen met testosteron. Aan het uitnemen van eicellen (de ‘eicel-punctie’) gaat een hormoonstimulatie vooraf. Deze hormonen stimuleren de groei van eicellen.

Als u een vaste partner (met zaadcellen) heeft met wie u kinderen wilt, is het ook mogelijk om uw eicellen in het lab te bevruchten (ivf-behandeling) en hierna de embryo’s in te vriezen.

De hormoonstimulatie

Alleen rijpe eicellen kunnen worden ingevroren. Om meerdere eicellen tegelijktijdig rijp te krijgen, worden de eierstokken gestimuleerd. Dit gebeurt met dagelijkse hormooninjecties die u bij uzelf moet zetten.
Tijdens de stimulatie, die vaak een week of 5-6 duurt, wordt gecontroleerd of de blaasjes met eicellen (‘follikels’) goed groeien. Dat gebeurt met behulp van een vaginale (dus inwendige) echo. Daarna worden de rijpe eicellen verzameld. De eierstokken worden via de vagina met een naald aangeprikt (eicelpunctie); dit gebeurt onder goede pijnstilling. De eicellen worden direct ingevroren en opgeslagen.

Eicelpunctie

Mogelijke lichamelijke nadelen/bijwerkingen

• De behandeling kan voor dysfore gevoelens zorgen.
• De injecties kunnen bijwerkingen geven; de meest voorkomende zijn hoofdpijn en vermoeidheid.
• Ook kunnen de hormonale schommelingen psychische klachten geven.
• De hormonen en de groei van eierstokken kunnen een opgeblazen gevoel geven of buikpijn veroorzaken.
• Het (zelf) inspuiten van de hormonen kan pijnlijk zijn.
• De eicelpunctie kan ondanks pijnstilling vervelend zijn.

Als er al lichamelijke veranderingen bij u zijn opgetreden doordat u al eerder testosteron heeft gebruikt, dan brengt deze behandeling daar geen veranderingen in: eventuele baardgroei of stemverlaging blijft hetzelfde. Als u nog borsten heeft, dan kunnen deze wel iets gevoeliger worden; dit verdwijnt na de stimulatie. Voor de stimulatie en na de eicelpunctie veroorzaakt de hormoon-schommeling een vaginale bloeding.

Kosten

Er wordt een bewaarovereenkomst (contract) met u afgesloten als u uw eicellen laat invriezen. De kosten voor het invriezen zijn ongeveer € 2.000,- tot € 3.000,-; doorgaans wordt dit door de zorgverzekeraar vergoed. Wij raden u aan dit na te vragen bij uw zorgverzekeraar vóórdat u met de behandeling start. Het bewaren van de eicellen kost ongeveer € 60,- per jaar. Dit moet u zelf betalen. Het is nog niet bekend hoe zorgverzekeraars in de toekomst de kosten voor het ontdooien, bevruchten en terugplaatsen van eicellen gaan vergoeden.

Als het behouden van eierstokken of het invriezen van eicellen geen optie voor u is, kunt u eventueel kiezen voor het invriezen van eierstokweefsel. Dat is een experimentele behandeling waarmee het in de toekomst wellicht mogelijk wordt om onrijpe eicellen in het laboratorium te laten rijpen. Het invriezen van eierstokweefsel gebeurt bij de operatieve verwijdering van de eierstokken.

Procedure eierstokken verwijderen en weefsel invriezen

Het wegnemen van een eierstokken gebeurt tijdens een kijkoperatie (‘laparoscopie’) onder algehele narcose. Meestal betreft het een gecombineerde kijkoperatie: de baarmoeder en/of vagina wordt dan ook verwijderd. De kijkoperatie geeft een kleine kans op complicaties tijdens de operatie: heel soms treden beschadigingen op aan urinewegen, darmen of bloedvaten. Na de operatie, in de herstelperiode, is tevens een klein risico op het ontstaan van een infectie of trombose.

Om eierstokweefsel te bewaren, wordt na verwijdering van de eierstok de buitenste laag (met de voorraad onrijpe eicellen) in kleine stukjes gesneden. Dit weefsel wordt ingevroren en bewaard in vloeibare stikstof. De onrijpe eicellen in dit weefsel kunnen bij deze temperatuur jarenlang worden bewaard. Door het invriezen en het later ontdooien raakt wel een deel van de eicellen in het eierstok-weefsel beschadigd.

Experimentele behandeling

Het invriezen van eierstokweefsel is vooralsnog een experimentele behandeling. Er wordt volop onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van in vitro maturatie (uitrijping van onrijpe eicel naar bruikbare eicel in het laboratorium). Wellicht is dit in de toekomst een mogelijkheid, maar op dit moment nog niet.

Kosten

Als u kiest voor het invriezen van eierstokweefsel verandert er niets aan de al geplande operatie, er zijn dus geen extra kosten. Wel moeten de transportkosten (ongeveer € 400,- eenmalig) en opslagkosten (ongeveer € 60,- per jaar) door u betaald worden. Dit wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar.